YASANIN ÖNGÖRDÜĞÜ GENEL ÇÖZÜM :

1. Tasarı sadece YAŞ kararları ile sınırlıdır.
2. Geriye dönüş yok.
3. Tasarı 60 gün içinde MSB.lığına müracaat şartı getiriyor.
4. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Yüksek Askeri Şura, üçüncü kişilere ait belgeler ve belgelerdeki üçüncü kişilere ait bölümleri çıkararak bir ay içinde YAŞ dosyalarını MSB.lığına gönderecek.
5. MSB.lığı süresi içinde yapılan müracaatları, gerekirse başka bakanlık veya kurumlardan da teşkil edeceği komisyon tarafından incelemeye alacak ve en geç Bir yıl içinde karara bağlayacak. Bu düzenlemeden oluşturulacak komisyona TSK’dan da temsilci çağrılacağı anlaşılıyor.
6. MSB. Komisyonu kararı müracaatın kabulü veya reddi şeklinde olacak.
7. Tasarı, YAŞ kararlarına geriye dönük yargı yolunu açmıyor. MSB.komisyonu tarafından tesis edilen red kararına karşı 60 gün içinde AYİM nezdinde iptal davası açma hakkı getiriyor.
8. AYİM iptal kararı verir ise, bu taslakta müracaatı kabul edilenlere öngörülen özlük hakları prosedürü uygulanacak.
9. Tasarı kişilerin ilişiğinin kesildiği tarihteki rütbesi üzerinden kimlik kartı verilmesini öngörmektedir.
10. OYAK haklarının ihyası ise, kişinin statü dışında geçirdiği aylara ait OYAK aidatlarını ve bu aidatların kar paylarını ödemeleri koşuluna bağlanmıştır.

DEĞERLENDİRME:

1. Tasarının sadece YAŞ mağdurlarını kapsaması, aynı mağduriyeti sonuç veren, ancak daha farklı yöntemlerle mağdur edilen darbe mağdurlarını kapsam dışında tutması adil değildir. Kapsam adil bir şekilde genişletilmelidir.
2. Tasarıda, idari işlemin geri alınması prosedürü öngörülmüş, ancak idari işlemin geri alınmasının doğuracağı hukuki sonuçlar kabul edilmemiştir. Geri alınan bir İdari işlemin yol açtığı  zararların da karşılanması geri alma işleminin hukuki bir sonucudur. Ancak, buradaki yaklaşım, bir hukuksuz işlemin geri alınmasından çok, adeta mağdurlara yeni hak tanıma yaklaşımıdır.
3. Yasa bizim ilk teklifimizdeki usulü temel almakla birlikte, idari işlemin geri alma konusunda haklarında kesinleşmiş yargı kararı bulununlar ile bulunmayanlar arasında hiçbir ayrım yapmamış, MSB. komisyonuna mutlak takdir hakkı getirmiştir. Tasarıda haklarında TSK’dan çıkarılmayı gerektiren cezai mahkumiyeti bulunmayanlar hakkındaki idari işlemin geri alınmasına dair emredici bir hüküm bulunmamaktadır. Keza, MSB tarafından oluşturulacak komisyona bağlayıcı  değerlendirme kriterleri de öngörmemektedir.
4. Komisyonun inceleme ve karara bağlama süresi 1 yıl ile sınırlandırılmıştır. Seçim süreci dikkate alındığında, incelemeleri sonuçlandıracak bakanın müteakip hükümete ait olacağı anlaşılmaktadır.
5. MSB Komisyonunun ret kararına karşı AYİM’de idari dava açma hakkı getiriliyor. Böylece, YAŞ kararı yargı denetimine kapalılığını sürdürüyor. Bu konuda, mevcut yasal düzenlemeden tatmin olmayanlar için geçmişe dönük olarak da yargı yolu açılmalıdır. Müracaat reddedildiğinde, dava açılan AYİM yine davanın konusu olan komisyon kararını değerlendirirken, geri almaya konu YAŞ kararının yargı denetimine kapalılığını gerekçe yapabilecektir. Ayrıca AYİM’in yapısı itibariyle de adil bir yargılamanın gerçekleşeceğine inanılmamaktadır. Çünkü, bu tür bütün davalarda, subay üyelerin olumsuz oy kullandığı hemen göze çarpmaktadır.
6. Kimlik kartı manevi bir tazmin, iade-i itibarın somut bir belgesidir. Bu sebeple ilişik kesildiği rütbe üzerinden kimlik kartı verilmesi, kimlik kartını böyle bir manadan uzaklaştıracaktır.
7. OYAK haklarının ihyası ise, kişinin statü dışında geçirdiği aylara ait OYAK aidatlarını ve bu aidatların kar paylarını ödemeleri koşuluna bağlanması ise adil değildir. OYAK haklarını da karşılamaz. Çünkü, bu düzenlemede, adeta kişi bu aidatı ödememiş, sonra da bu kadar süre kullanmış mantığından hareket edilmiştir. Oysa, kişi ilişiği kesilmekle, emsalinin bütün özlük haklarından mahrum edilmiştir. Kendisine OYAK keseneğinin tahsil edildiği bir maaş ödenmemiştir ki, bu parayı iade etsin ve kar payını da karşılasın.

ÇÖZÜM TEKLİFİ:

1. BAĞIMSIZ/TARAFSIZ KOMİSYON: MSB bünyesinde değil TBMM İnsan Hakları Komisyonu bünyesinde bir alt komisyon oluşturulmalıdır. MSB. da bu komisyona iştirak edebilmelidir. Değerlendirme sonucu alınacak karar bu komisyon tarafından verilmelidir.
2. TASARI KAPSAMI: Tasarıya 7 Aralık 1983 tarihinden önceki Yargı denetimine kapalı bir tasarruf ile Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilişiği kesilenler ile Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarılmayı gerektiren suçlardan haklarında kovuşturma açılan ve bu gerekçe ile ilişiği kesilen ancak sonradan yargılanarak beraet ettiği halde idarece veya yargı kararı ile görevine iade edilmeyenler de dahil edilmelidir.
3. KOMİSYONUN TAKDİR YETKİSİ: Suçların ve cezaların kanuniliği ilkesi gereği olarak, haklarında TSK’dan ilişik kesmeyi gerektirecek bir suçtan kesinleşmiş yargı kararı bulunmayanlar için idari işlemin geri alınması emredici bir kurala bağlanmalıdır. Yani inceleme ve değerlendirmeyi yapacak komisyonun takdir yetkisi daraltılmalı ve bağlayıcı bir kriter getirilmelidir.
4. İdari işlemin geri alınmasının hukuki bir sonucu olarak, idari işlemden doğan zararlar karşılanmalıdır.
5. KİMLİK: Kimlik kartları intibak ettirildiği rütbe üzerinden düzenlenmelidir.
6. YARGI DENETİMİ :Anayasa değişikliğinden önceki YAŞ  kararlarını da yargı denetimine açan bir hüküm yasaya konulmalıdır. AYİM’in ve üyelerinin yargı bağımsızlığı güvencelerine uygun olarak yapılandırılmasından sonra yargı denetimini yapması  şartı da getirilebilir.
7. İNCELEME DEĞERLENDİRME SÜRESİ: Komisyon inceleme süresinin 1 yıl olması, seçim gündemi sebebiyle olumsuz etkileme açısından ne getirir, ne götürür değerlendirmek ve en uygun süreyi belirlemek gerekir. 1 yıl da yerinde 6 ay sınırı getirilebilir.
8. OYAK HAKLARI : OYAK’ın ilişiği kesilenlerin aidatları ve bu aidatların kar paylarına tekabül eden zararı, kişilerden değil, hukuka aykırı bir şekilde ilişik kesen kurumlarından kaynaklanmıştır. Bu sebeple bu zararın da kişilere ödetilmesi adil olmadığı gibi, düzenleme doğrultusunda aidat ve kar paylarının güncel değerleri üzerinden kişiye ödettirilip, sonra da geri kendilerine iade edilmesi, bu kişilere nasıl bir hak sağlayacaktır meçhuldür. Zaten hiçbir kişinin de böyle bir toptan borcu karşılama gücü de yoktur. Bu düzenleme, hak sağlamaktan çok uzaktır. Bir kişi bazında OYAK yetkililerine bir hesaplama yaptırılmış, kişi ne kadar ödeme yaparsa geri ne kadar hak kazanacaktır belirlenmiş midir? Bu sebeple, düzenlemenin bu bölümü, teknik olarak OYAK haklarının telafisi sonucunu doğuracak bir özelliğe kavuşturulmalıdır.

MÜRACAATI KABUL EDİLENLER İÇİN TASARININ GETİRDİĞİ EMEKLİLİK VE İŞ GÜVENCESİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME VE ÇÖZÜMLER:

1. STATÜ DIŞINDA GEÇEN SÜRELERİN İHYASI: Müracaatı kabul edilenlerin ilişiklerinin kesildiği tarihten bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçen süreleri Türk Silâhlı Kuvvetlerinde geçmiş kabul edilecek.
2. STATÜ DIŞINDA GEÇEN SÜRELERİN EMEKLİLİK KESENEKLERİ: Müracaatı kabul edilenlerin, Türk Silâhlı Kuvvetlerinden ilişiklerinin kesildiği tarih ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih arasındaki dönem içinde uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak sigorta primi ödenmemiş veya emekli keseneği yatırılmamış süreye ilişkin kesenek ve karşılıkları ilgililerin ilişiklerinin kesilmesinden önce görev yaptıkları kurumlarınca ödenir.
3. TOPTAN ÖDEME ŞARTI: Emsali emeklilik yaş haddini tamamlamamış, ancak asgari bekleme süresini tamamlamış olanlardan: İsteyenlere veya vefat etmiş olanların kanuni mirasçılarına, statüsüne göre aynı neşetli emsali subay veya astsubayın sınıf, rütbe ve kıdemi üzerinden, 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre, kendilerine veya kanuni mirasçılarına yapılmış olan toptan ödeme tutarlarının Milli Savunma Bakanlığına başvuruda bulundukları tarihteki katsayı ve emekli keseneğine esas aylığın hesabına ait diğer unsurlar üzerinden ve faizsiz olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi şartıyla emekli veya dul ve yetim aylığı bağlanır ve emekli ikramiyesi ödenir. Ancak bunlardan, daha önceden herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan aylık veya gelir alanlara, yüksek olan aylık bağlanır. Düzenlemenin bu bölümünde, ilişik kesme esnasında emekli olanlar, toptan ödeme yapılarak ayrılanlar ve bu toptan ödemeyi geri iade etmeyenler ile iade ederek hizmetini ihya edip emekli olanlar olarak farklı konumlar eksiktir. İlişik kesme esnasında emekli olanlar, toptan ödeme yapılarak ayrılanlar ve bu toptan ödemeyi geri iade etmeyenler ile iade ederek hizmetini ihya edip emekli olanlar olarak farklı konumları karşılayacak şekilde düzenleme getirilmelidir. Ayrıca toptan ödemeyi iade etmeyenler için ödeme kolaylığı öngörülmelidir. Örneğin ödenecek emekli ikramiyesinden mahsup gibi…-
4. TASARIDA KARŞILANMAYAN STATÜLER: Daha önce ihyayı yaparak hizmetlerini birleştirmiş ve kendilerine emekli aylığı bağlanmış olanlara emsallerinin aylığı bağlanacak. Bu taktirde, bu gibi kişiler ihya yaparken zaten toptan ödemeleri geri iade ettikleri için, böyle bir ödeme şartı bunlar için de geçerli mi, değil mi tam anlaşılmıyor. Yine, ilişik kesme ile yasanın yürürlüğe girdiği tarihteki emsalinin hizmet süresine intibakta, kesenekler kuruma tekabül eden kurumca karşılanacak. Kişiye tekabül eden borç mu çıkarılacak? Düzenlemenin bu bölümünde, ilişik kesme tarihinde asgari emeklilik bekleme süresini tamamladığı için ikramiye alıp, emeklilik aylığı bağlananların, emsaline intibakı ile ortaya çıkacak ikramiye farkı düzenlenmemiş, sadece yüksek olan aylığı alacağı öngörülmüştür. Bu da eksikliktir. İlişik kesildiği tarihte emeklilik asgari bekleme süresini tamamladığı için, toptan ödeme yapılmayıp ikramiye ödenenler ve aylık bağlananlar, aradaki süre hizmetten sayılacağına göre ikramiyeleri farkı ödenecek mi?
5. ARAŞTIRMA KADROLARINA ATANANLARIN KESENEKLERİ: Müracaatı kabul edilenlerin hizmet süreleri ilişiklerinin kesildiği tarihten yasanın yürürlüğe girdiği tarihteki emsallerine eşitleniyor. Kesenekler ilişiğinin kesildiği kurumca ödeniyor. Araştırma kadrolarına atananların ise yasanın yürürlüğe girdiği tarihten sonrasına tekabül eden kesenekleri araştırma görevlisi olduğu kurumca  karşılanıyor.
6. TOPTAN ÖDEME ŞARTI: Emsali emeklilik asgari bekleme süresini tamamlamış ancak yaş haddini tamamlamamış olanlar iki kategoride ele alınıyor. Kendisi hayatta olanlar ve olmayanlar… Kendisi hayatta olanlar isteği halinde ve hayatta olmayanların dul ve yetimleri ilişiği kesildiğinde kendisine yapılan toptan ödemeleri MSB.lığına başvuru tarihi esas alınarak güncel değerini faizsiz olarak SGK’ya yatırma koşulu ile emsali üzerinden emekli aylığına bağlanacak. Bu toptan ödemeler, emsaline intibakı yapılanlara ödenecek ikramiyelerden tahsil edilmek suretiyle bir kolaylık getirilmelidir.
7. ARAŞTIRMA GÖREVİNE ATANMA ŞARTI: Emsalleri yaş haddini tamamlamamış olanların isteği halinde ve  657 Sayılı Yasanın 48 nci maddesinde memuriyete engel durumlar olmamak şartı ile kurumlarda ihdas edilecek 1500 adet araştırmacı kadrolarına atamaları yapılacak. Emsalleri ile eşdeğer statü ve özlük hakları sağlanacak.